– وارونگی دما
در حالت عادی و از لحاظ فیزیکی، هوای گرم به سمت بالا و هوای سرد به دلیل سنگینی به سمت پایین حرکت می کند . در اوایل روز و هنگام طلوع خورشید، لایه های زمین به دلیل برخورد اشعه های نور خورشید گرمتر از لایه های زیرین می شود . با شروع روز و آغاز فعالیت های انسانی و مصرف سوخت، دمای هوای سطح زمین زیاد می شود. این هوای گرم هنگام صعود و حرکت به سمت بالا یا هنگام جا به جایی به وسیله باد با لایه ای هم دما از هوا که توسط تابش خورشید در طبقات فوقانی جو تشکیل شده برخورد کرده و این مانع صعود و تبادل هوا می شود . نتیجه آن تشکیل یک سطح پوششی بالای شهر است که با گذشت زمان و افزایش فعالیت های انسانی و به دلیل حبس هوا در زیر این لایه مواد آلاینده تولیدشده در سطح زمین باقی مانده و بالا نمی روند . هیچ کدام از آلاینده ها در به وجودآمدن چنین پدیده ای دخیل نیستند و فقط وضعیت جوی است که آن را بوجود می آورد. بعبارتی دمای هوای محیط در لایه تروپسفر معمولا با ارتفاع کاهش می یابد . با وجود این گاهی اوقات درلایه مزبوردرجه حرارت با ارتفاع افزایش نشان می دهد که به این وضعیت اینورژن یا وارونگی دما گفته می شود . وارونگی دما گاهی از سطح زمین به طرف بالا دیده می شود که آن را اینورژن سطح زمین می گویند و گاهی در لایه ای بالاتر از سطح زمین دیده می شود که آن را وارونگی سطوح فوقانی می خوانند . هرچند نقش انسان در آلوده کردن جو موثر است اما طبیعت نیز گاهی اوقات با پدیده اینورژن در تشدید موضوع دخالت دارد زیرا هنگامی که این پدیده اتفاق می افتد هوای سرد و آلوده به دلیل سنگینی بیشتر در سطح پایین و هوای گرم در ارتفاع بالا قرارمی گیرد و لذا جو حالت پایدار به خود گرفته و امکان مخلوط شدن و تهویه هوا میسر نمی گردد .

http://www.environmentalhealth.ir/page-5

– اثر گلخانه‌ای
همانطور که می‌دانیم، گلخانه خانه‌ی شیشه‌ای کوچکی است که جهت رشد گیاهان به ویژه در طول زمستان مورد استفاده قرار می‌گیرد. صفحات شیشه‌ای این ساختار گرمای خورشید را به دام انداخته و از فرار و خروج آن جلوگیری می‌کنند، در نتیجه گیاهان را جهت زنده ماندن در طول ماه‌های زمستان به قدر کافی گرم نگاه می‌دارند. به همین ترتیب، هنگامی که پرتوهای خورشیدی از جو زمین که از چندین لایه گاز تشکیل شده است، عبور می‌کنند و به سیاره ما می‌رسند، سطح زمین یعنی خاک، آب و موجودات زنده انرژی خورشیدی را جذب می‌کنند.

گازهایی مانند بخار آب، دی اکسید کربن، اکسید نیتروژن، متان و ازون که در جو یا اتمسفر وجود دارند، انرژی را از خورشید به دام انداخته و مانع از بازگشت مجدد آن به فضا می‌شوند. گرچه مقداری از این انرژی به فضا بازمی‌گردد، اما بیشتر آن در جو باقی مانده و موجب گرم شدن زمین می‌شود. این گازها به عنوان گازهای گلخانه‌ای شناخته می‌شوند و این فرایند طبیعی حفظ دمای متوسط سیاره زمین و گرم نگاه داشتن آن را اثر گلخانه‌ای می‌گویند، به این دلیل که به همان روش گلخانه عمل می‌کنند.
علل بوجود آمدن اثر گلخانه‌ای
علاوه بر گازهای گلخانه‌ای طبیعی، انواعی نیز وجود دارند که انسان آنها را بوجود آورده و به طور مداوم در حال افزایش در جو زمین هستند. برخی از علل بوجود آورنده آنها، فعالیتهای انسانی مانند سوزاندن سوختهای فسیلی از جمله زغال سنگ، نفت و گاز طبیعی، قطع درختان و سوزاندن آنها و غیره را شامل می‌شود. این عوامل موجب تولید مقدار زیادی دی اکسید کربن شده و به همین دلیل تعادل گازهای گلخانه‌ای موجود در جو زمین دچار اختلال می‌شود.
این پدیده تحت عنوان گرم شدن کره زمین یا گرمایش جهانی شناخته می‌شود که تأثیر بسیار خطرناکی بر روی سیاره ما دارد.

پیامدهای اثر گلخانه‌ای
هرچه گرمای بیشتری در زمین به دام افتد، سطح آن گرم‌تر شده و به نوبه خود منجر به ایجاد تغییرات آب و هوایی در سرتاسر جهان خواهد شد. از آنجا که شرایط آب و هوایی که در آن زندگی می‌کنیم برای بقای ما مناسب می‌باشد، هرگونه افزایش در دمای هوا می‌تواند موجب ایجاد تغییرات جدی شده که می‌تواند برای تمام موجودات زنده کره زمین خطرات جانی به همراه داشته باشد.
– آب و هوا:
در برخی نقاط جهان به دلیل افزایش دمای هوا در طول تابستان و زمستان، هوا به شدت گرم خواهد شد. این مناطق ممکن است از باران بیشتری در طول زمستان برخوردار شده، در حالی که تابستانهای بسیار گرمی پیش رو خواهند داشت. در سایر مناطق جهان، این اثرات ممکن است کاملاً برعکس باشد، در حالی که برخی نواحی ممکن است بسیار گرم شوند، نواحی دیگر ممکن است سرمای طاقت فرسایی را تجربه نمایند. طوفان، سیل و خشکسالی برخی از پیامدهای مورد انتظاری است که ممکن است نواحی مختلفی از جهان را تحت تأثیر قرار دهند.
– سطوح دریا:
افزایش دما ممکن است موجب ذوب شدن یخچالهای طبیعی شده که خود باعث افزایش آب دریاها و اقیانوسها می‌شود و منجر به بالا رفتن ۲۰ تا ۴۰ سانتی متری سطوح دریا در سراسر جهان خواهد شد. افرادی که در نزدیکی مناطق پایین ساحلی جهان مانند هلند و بنگلادش زندگی می‌کنند در معرض خطر بالایی از وقوع سیل در کشورهای خود قرار خواهند داشت. در نتیجه، میلیونها نفر ممکن است مجبور به ترک خانه‌های خود شده و مناطق بزرگی از مزارع کشاورزی ممکن است نابود شوند.

– کشاورزی:
تغییرات آب و هوایی همچنین ممکن است موجب تغییر در میزان بارندگی در مناطق مختلف جهان شود. برخی مناطق ممکن است با بارش سنگین باران مواجه شوند، در حالی که در نقاط دیگر ممکن است اصلاً هیچ بارانی نبارد. از این رو، چنین تغییراتی بر روی رشد محصول در سرتاسر جهان تأثیر خواهد گذاشت چرا که گیاهانی مانند گندم و برنج در دمای بالاتر رشد کرده در حالی که محصولاتی مانند ذرت و نیشکر ممکن است هیچ رشدی نداشته باشند. بنابراین برخی نقاط جهان با کمبود غذا مواجه شده و مردم از گرسنگی رنج خواهند برد.
– گیاهان و جانوران:
به دلیل ایجاد این تغییرات آب و هوایی و تغییر دما، بسیاری از موجودات قادر به تحمل این شرایط نبوده و در نهایت از بین خواهند رفت. به عنوان مثال، در صورت ذوب شدن یخ‌های قطب شمال، فوک‌ها و خرس‌های قطبی مجبور خواهند بود به منظور یافتن شکار و همچنین برای بقای خود به جستجوی خانه و مکان جدیدی باشند. از آنجا که زیستگاه‌های طبیعی گیاهان و حیوانات تحت تأثیر این تغییرات قرار می‌گیرند، بیشتر گونه‌ها ممکن است منقرض شوند.
– انسان:
آخرین مورد و نه کم اهمیت‌ترین آن مربوط به انسان است، این تغییرات آب و هوایی همچنین موجب بروز تغییرات ناخواسته در سبک زندگی ما خواهد شد. پیامدهای این تغییرات آب و هوایی بر روی انسان به چگونگی سازگاری خود با این تغییرات و کارهایی که برای به حداقل رساندن آنها می‌تواند انجام دهد، بستگی دارد.
از زمان آغاز انقلاب صنعتی تا اواخر قرن بیستم، میزان دی اکسید کربن موجود در جو زمین تقریباً ۳۰ درصد افزایش داشته و میزان متان نیز به بیش از دو برابر رسیده است. بعضی دانشمندان پیش بینی کرده‌اند که افزایش دی اکسید کربن و سایر گازهای گلخانه‌ای مرتبط با فعالیتهای انسانی در جو تا پایان قرن بیست و یکم منجر به افزایش دمای متوسط ۳ر۰ تا ۸ر۴ سانتی گرادی خواهد شد.
با کنترل میزان آلودگی هوا، با استفاده بهینه از منابع انرژی و همچنین با بازیافت مواد استفاده شده می‌توانیم به طور قابل توجهی سهم خود را در تولید گازهای گلخانه‌ای کاهش دهیم.