لایه ازن

اتمسفر زمین بر اساس خواص مختلف آن شامل لایه‌های مختلفی است که به ترتیب از پایین به بالا عبارتند از: تروپوسفر، استراتوسفر، مزوسفر، ترموسفر و اگزوزسفر. لایه استراتوسفر بعد از تروپوسفر از حدود ۱۵-۱۲ کیلومتری سطح زمین شروع می‌شود و تا ۵۰ کیلومتری از سطح زمین ادامه پیدا می‌کند. لایه ازن در لایه استراتوسفر قرار دارد. اساساً دو نوع ازن در اتمسفر وجود دارد که شامل ازن خوب (ازن موجود در استراتوسفر) و ازن بد ( گاز ازن موجود در تروپوسفر یا سطح زمین) می‌شود. لایه ازن یک لایه محافظتی است که در جو زمین وجود دارد و ۹۹-۹۷ از اشعه ماوراء بنفش خورشید که برای زندگی بر روی زمین مضر است را جذب می کند.

لایه ازن نقش مهمی در زیست شناسی و اقلیم شناسی محیط زیست زمین بازی می کند. کاهش ضخامت لایه ازن (ازن خوب) می‌تواند واکنش‌های شیمیایی در تروپوسفر را تشدید نموده و موجب افزایش تولید ازن (ازن بد) در سطح زمین و بروز آلودگی‌های شدید هوا ‌گردد. دریافت این اشعه توسط بدن موجب تضعیف سیستم ایمنی بدن و بروز انواع سرطان‌های پوستی می‌شود. همچنین بروز بیماری‌های نظیر آب مرواردید و کوری چشم با کاهش ضخامت لایه ازن، افزایش پیدا می‌کند. در دریاها و اقیانوس‌ها مهم‌ترین تأثیر تابش اشعه ماوراء بنفش از بین رفتن فیتوپلانکتون‌ها است که اولین حلقه زنجیره غذایی در این مناطق می‌باشند و با از بین رفتن فیتوپلانکتون‌ها و به دنبال آن زئوپلانکتون‌ها، زاد و ولد ماهی‌ها کاهش یافته و در نتیجه دسترسی انسان به انواع ماهی‌ها کم می‌شود.  کاهش بازده محصولات کشاورزی مانند برنج، گندم، سویا، سیب‌زمینی و غیره نیز از دیگر اثرات تابش اشعه ماوراء بنفش است.

نتیجه حذف ازن خوب، افزایش دمای جو تا ۵٫۵ درجه سانتی گراد می باشد.

کاهش شدید ضخامت لایه ازن در قطب جنوب به عنوان سوراخ ازن شناخته شده است. این اصطلاحی است که اشاره به منطقه‌ی مشخصی در استراتوسفر دارد که غلظت لایه اوزون در ماه‌های معینی از سال در آن‌جا به شکل چشم گیری کاهش پیدا می‌کند. طبق ارزیابی‌های علمی انجام شده پیش بینی می‌شود که لایه ازن بر فراز نیمکره شمالی و مناطق استوایی تا حدود سال ۲۰۳۰ میلادی کاملا بهبود پیدا کند و به دنبال آن این لایه بر فراز نیمکره جنوبی هم تا حدود سال ۲۰۵۰ میلادی و در مناطق قطبی تا سال ۲۰۶۰ میلادی ترمیم شود.

تخریب لایه ازن توسط مواد ساخته دست بشر مانند کلروفلوئوروکربن ها، هالون ها، تتراکلرید کرین، هیدروکلروفلوئوروکربن و متیل برومید اتفاق می افتد و هیچ منبع طبیعی تاکنون به عنوان مخرب ازن شناسایی نشده است.